Pracodawca ma obowiązek uznawać siłę wyższą jako okoliczność usprawiedliwiającą nieobecność pracownika. W przypadku, gdy powódź uniemożliwia pracownikowi dotarcie do miejsca pracy, np. z powodu zalania dróg lub zakłóceń komunikacyjnych, pracodawca powinien uznać tę okoliczność za usprawiedliwioną nieobecność w pracy. Ważne jest jednak, aby pracownik niezwłocznie poinformował pracodawcę o swojej sytuacji.

Zgodnie z par. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy.

Jeśli to powódź uniemożliwia pracownikowi dotarcie do miejsca pracy, np. z powodu zalania dróg lub zakłóceń komunikacyjnych, pracodawca powinien uznać tę okoliczność za usprawiedliwioną nieobecność w pracy. Ważne jest jednak, aby pracownik niezwłocznie poinformował pracodawcę o swojej sytuacji.

Jak stanowi par. 2 ust. 2 ww. rozporządzenia, w razie zaistnienia przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy, pracownik jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy. Jeżeli przepisy prawa pracy obowiązujące u danego pracodawcy nie określają sposobu zawiadomienia pracodawcy o przyczynie nieobecności pracownika w pracy, zawiadomienia tego pracownik dokonuje osobiście lub przez inną osobę, telefonicznie lub za pośrednictwem innego środka łączności albo drogą pocztową, przy czym za datę zawiadomienia uważa się wtedy datę stempla pocztowego.

Co ważne, na podstawie par. 11 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia, pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej na czas niezbędny do uczestniczenia w akcjach ratowniczych oraz do wypoczynku po ich zakończeniu, a także na szkolenia pożarnicze, w wymiarze nieprzekraczającym łącznie 6 dni w roku kalendarzowym.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Możliwe jest też zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej. Zgodnie z ustawą z 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią stanowi podstawę usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy (art. 8 ust. 1). Oznacza to, że np. w przypadku niemożliwości fizycznego dotarcia do miejsca pracy spowodowanego powodzią, nieobecność pracownika jest usprawiedliwiona.

Za czas takiej usprawiedliwionej nieobecności w pracy pracownikowi przysługuje prawo do „odpowiedniej części” minimalnego wynagrodzenia za pracę przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracownika – chyba, że pracownik ten uprawniony jest do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu powodzi lub do innej formy rekompensaty utraconego wynagrodzenia na podstawie innych przepisów (art. 8 ust. 2 i 3).

Pracodawca może jednak powierzyć pracownikowi wykonywanie pracy innego rodzaju niż wynikająca z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy (art. 8 ust. 5), w takim zaś przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Uwaga: Także na podstawie kodeksu pracy pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. W tym przypadku w grę wchodzi art. 148(1) par. 1 k.p. W myśl tego przepisu pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Dodajmy, że pracownik zachowuje wówczas prawo do połowy wynagrodzenia.

Co ważne, pracodawca nie może odmówić pracownikowi udzielenia tego zwolnienia, jeśli dodatkowo zachodzi sytuacja pilnej sprawy rodzinnej spowodowanej chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. A powódź należy uznać za siłę wyższą, którą stanowi zdarzenie charakteryzujące się trzema następującymi cechami: zewnętrznością, niemożliwością jego przewidzenia oraz niemożliwością zapobieżenia jego skutkom. Za przejawy siły wyższej uznaje się katastrofalne zjawiska wywołane działaniem sił natury, np. powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, pożary lasów (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 19 listopada 2019 r., sygn. akt III APa 15/19).

O sposobie wykorzystania (2 dni albo 16 godzin) w danym roku kalendarzowym decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Z tego uprawnienia w danym roku mogą skorzystać obydwoje rodzice, nawet w sytuacji, gdy obydwoje są zatrudnieni (art. 189(1) k.p.), a wniosek o dni lub godziny wolne można złożyć ustnie lub pisemnie, nawet w dniu, w którym taka sytuacja zaistnieje. Pracodawca jest obowiązany udzielić tego zwolnienia na wniosek pracownika w terminie wskazanym przez pracownika.

Zwolnienie dla załatwienia spraw osobistych

Innym rozwiązaniem jest zwolnienie od pracy w celu załatwienia spraw osobistych. Zwolnienie może być wtedy udzielane na wniosek pracownika, a pracownik powinien wówczas odpracować takie zwolnienie od pracy. Czas odpracowania nie jest pracą w godzinach nadliczbowych. Zgodnie bowiem z art. 151 par. 2(1) k.p., pracy w godzinach nadliczbowych nie stanowi czas odpracowania zwolnienia od pracy udzielonego pracownikowi na jego pisemny wniosek w celu załatwienia spraw osobistych.

Zobacz także: Przetwarzanie danych osobowych pracownika poszkodowanego w czasie powodzi

Podstawa prawna:

Czy powódź to wystarczający powód, by nie przyjść do pracy?