Podatnik, który dokonuje wewnątrzwspólnotowego nabycia auta, musi liczyć się z koniecznością zapłaty podatku akcyzowego. Zgodnie z art. 104 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku akcyzowym, podstawą opodatkowania tym podatkiem w takiej sytuacji jest kwota, jaką podatnik powinien zapłacić w dniu powstania obowiązku podatkowego – należy więc przez to rozumieć kwotę z faktury pierwotnej. Często jednak w obrocie występują sytuacje, kiedy po zakupie kupującemu udzielany jest rabat (przykładowo po zrealizowaniu określonych warunków). W takich sytuacjach kupujący mają wątpliwości, czy przysługuje im prawo do korekty podatku akcyzowego – zmienia się bowiem wartość nabytego auta. Okazuje się, że nie ma prostej odpowiedzi na takie pytania.
Różne stanowiska organów podatkowych
Organy podatkowe od dawna utrzymują jednolite stanowisko, w myśl którego korekta akcyzy jest możliwa, jednak tylko w przypadku, gdy dokonuje jej organ podatkowy z powodu zaniżenia wartości samochodu przez podatnika, czyli innymi słowy, organ ma prawo podwyższyć kwotę akcyzy, gdy jego zdaniem wartość kupionego samochodu, od której została zapłacona danina, jest za niska w stosunku do wartości rynkowej auta. Natomiast gdy korekta miałaby dotyczyć obniżenia wysokości akcyzy należnej od transakcji np. w związku z udzielonymi podatnikowi rabatami, taka sytuacja już nie może mieć, zdaniem fiskusa, miejsca.
Podobnego zdania przez jakiś czas były sądy administracyjne, aż w 2022 roku nadszedł przełom – WSA w Warszawie oraz następnie NSA stwierdziły, że możliwe jest dokonanie korekty akcyzy in minus przez podatnika. Sądy podkreśliły, że kwota, o której mowa w ustawie o podatku akcyzowym nie powinna być rozumiana jako kwota wynikająca z pierwotnej faktury, lecz jako cena, na którą umówiły się strony transakcji. Elementem umowy mogły być również rabaty i inne upusty, które mogą zostać udzielone po spełnieniu określonych warunków, a to powinno wpływać na podstawę opodatkowania podatkiem akcyzowym.
Mogłoby się wydawać, że niekorzystne dla podatników stanowisko nareszcie się zmieni i będą oni mieli prawo nie tylko do zapłaty niższego podatku, ale również do odzyskania już wpłaconej akcyzy, na drodze do czego stały poprzednie wyroki. Jednak ci podatnicy, którzy liczyli na tak korzystne zmiany, ostatnio ponownie doznali rozczarowania. 29 lutego 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że nie zgadza się z poprzednimi wyrokami (z 2023 roku), jednocześnie wskazując, że żaden przepis ustawy o podatku akcyzowym nie uprawnia podatnika to stosowania analogii odnośnie korygowania faktur w ustawie o podatku od towarów i usług.
Akcyza jest podatkiem jednofazowym
Sprawa dotyczyła polskiego dystrybutora zagranicznych aut, który po dokonaniu zakupu samochodów otrzymywał rabaty potransakcyjne od kontrahenta i był przekonany, że w związku z tym ma prawo do skorygowania zapłaconego podatku akcyzowego oraz do zwrotu nadpłaconej daniny. Jednak ani organ podatkowy, ani wojewódzki sąd administracyjny nie zgodziły się z nim. Sprawa trafiła do NSA, gdzie sędziowie zgodzili się z poprzednimi instytucjami, tym samym odmawiając podatnikowi prawa do dokonania korekty podatku akcyzowego. Sędzia orzekający podkreślił, że akcyza jest podatkiem jednofazowym, w przeciwieństwie do podatku VAT, który można korygować. W związku z tym dystrybutorzy samochodów nie mają prawa do dokonania korekty oraz do odzyskania nadpłaconego podatku akcyzowego.
Niejednolite stanowisko sądów z jednej strony tworzy niepewność dla podatników, z drugiej strony można ją potraktować jak szansę. W przypadku niekorzystnej interpretacji organu podatkowego nie ma bowiem pewności, jak orzeknie sąd, co może skłaniać bardziej „walecznych” podatników do obrony swojego stanowiska. Jak pokazuje praktyka, wiele zależy od składu orzekającego, tym bardziej, że dotychczas często pojawiały się orzeczenia korzystne dla podatników, a mniej korzystne dla fiskusa. Nowe orzeczenie NSA nie powinno wywołać przekonania, że kształtuje się jednolita linia orzecznicza, bowiem do tej w zakresie akcyzy, jak widać, jeszcze bardzo daleko.
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 lutego 2024 r., sygn. akt I GSK 429/20
Podstawa prawna:
