Często się zdarza, że przedsiębiorcy wynajmują mieszkania, by następnie udostępnić je pracownikom – czy to swoim, czy wypożyczonym od innych firm. W takich sytuacjach może pojawiać się pytanie, co z VAT? Czy przedsiębiorca wynajmujący mieszkanie i udostępniający je pracownikom ma obowiązek odprowadzić z tego tytułu podatek od towarów i usług? Tego typu pytania padały wielokrotnie we wnioskach o wydanie indywidualnych interpretacji podatkowych, skierowanych do organów podatkowych.
Fiskus swoje, a NSA swoje
Fiskus uznaje, że udostępnienie mieszkania pracownikom (swoim lub „wypożyczonym”) nie znajduje się w zakresie VAT. Jest to pewnego rodzaju nieodpłatne świadczenie usług służące działalności gospodarczej podatnika. Tylko w przypadku, gdyby świadczenie usług służyło celom innym niż działalność podatnika, wówczas takie udostępnianie mieszkań podlegałoby pod VAT. Jednakże biorąc pod uwagę fakt, że większą korzyść z wynajmu mieszkania na cele pracownicze ponosi pracodawca (bowiem może korzystać z pracy ekspertów często z innych firm), dlatego też nieodpłatne udostępnianie mieszkań takim osobom nie jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług.
Mimo takiego stanowiska, trzeba zwrócić uwagę na konsekwencje braku opodatkowania takich czynności. Skoro nieodpłatne udostępnianie mieszkań przez przedsiębiorcę nie jest opodatkowane VAT, w takim wypadku również przedsiębiorca nie ma możliwości odliczenia VAT naliczonego wynikającego z faktur wystawianych przez właścicieli czy też z innych wydatków ponoszonych w związku z wynajmem. Wielokrotnie także Naczelny Sąd Administracyjny wychodził z założenia, że takiego typu wynajem (przez właścicieli dla spółki, która następnie udostępnia mieszkania pracownikom) podlega pod podatek od towarów i usług. Uzasadniając wskazywał, że zwolnione z VAT są usługi najmu wyłącznie na cele mieszkaniowe. Ponieważ najemca bezpośrednio nie będzie realizował w mieszkaniu własnych celów mieszkaniowych, a wyłącznie będzie udostępniał mieszkanie pracownikom, w takiej sytuacji nie może być mowy o zwolnieniu z VAT usług najmu.
Takie stanowisko w zakresie braku możliwości odliczenia VAT naliczonego wynikającego z faktur za najem mieszkań, wystawianych przez właścicieli czy też od innych wydatków z nim związanych, jest w oczywisty sposób niekorzystne dla podatników. W jednej z niedawnych interpretacji, na kanwie której zostało wydane ważne orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, organ podatkowy z jednej strony potwierdził stanowisko wnioskodawcy, że nieodpłatne udostępnianie mieszkań osobom oddelegowanym do pracy nie podlega opodatkowaniu VAT jako związane z działalnością spółki. Jednocześnie nie zgodził się ze spółką w zakresie możliwości odliczenia VAT naliczonego z faktur otrzymywanych za najem mieszkań będących przedmiotem interpretacji. W uzasadnieniu wskazał, że ponieważ wydatki z tytułu najmu służą czynnościom nieopodatkowanym VAT, w takiej sytuacji nie ma możliwości odliczenia VAT. Organ jednocześnie stwierdził, że dla odliczenia VAT konieczny jest bezpośredni związek z czynnościami opodatkowanymi, a w tym wypadku można mówić jedynie o związku pośrednim, przerwanym przez niepodlegające VAT darmowe oddanie mieszkań do dyspozycji pracowników.
Zmiana stanowiska w sprawie kwater dla pracowników ważna dla podatników VAT
Spółka będąca wnioskodawcą wniosła skargę do WSA na wydaną interpretację. Sąd zgodził się ze spółką w zakresie możliwości odliczenia VAT, twierdząc, że wynajem mieszkań przez spółkę ma służyć prowadzeniu działalności. Aby prowadzić ją bez zakłóceń, konieczne jest zapewnienie odpowiedniego zaplecza osobowego, co może wiązać się z koniecznością udostępnienia fachowcom wynajętych mieszkań. WSA podkreślił jednocześnie, że występowanie pośredniego związku między wydatkiem a działalnością opodatkowaną daje spółce prawo do odliczenia VAT.
Również NSA zgodził się z takim stanowiskiem. Sąd uznał, że art. 86 ust. 1 ustawy o VAT nie precyzuje, w jakim zakresie i w jaki sposób towary i usługi muszą być wykorzystywane do czynności opodatkowanych, aby pozwoliło to podatnikowi na odliczenie VAT naliczonego. Związek nie musi być bezpośredni, a wystarczające jest istnienie związku pośredniego. Sędzia orzekający podkreślił jednocześnie, że koncepcja konieczności istnienia związku bezpośredniego obowiązywała jakiś czas temu, gdy w ustawie o VAT było nawiązanie do ustawy o CIT. Wówczas odliczenie VAT naliczonego zależało od tego, czy wydatek stanowił koszt uzyskania przychodu. Od kilku lat jednak ustawa o VAT jest niezależna od ustawy o CIT, dlatego nie ma konieczności istnienia związku bezpośredniego poniesionych wydatków z prowadzoną działalnością podatnika.
To ważny wyrok nie tylko dla spółki, ale również dla innych podatników, którzy jako przedsiębiorcy potrzebują rąk do pracy lub wykwalifikowanych fachowców. Wypożyczają w tym celu pracowników z innych firm i zapewniają im wynajęte mieszkania.
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 grudnia 2023 r., sygn. akt I FSK 281/23
Podstawa prawna:
