Przepisy dotyczące usuwania skutków powodzi pozwalają na powierzenie pracownikowi bez zmiany umowy innego rodzaju pracy w razie konieczności związanej z usuwaniem skutków powodzi, przy czym nie wprowadzono maksymalnego okresu takiego powierzenia ani nie zawarto zastrzeżenia, że powierzana praca ma odpowiadać kwalifikacjom pracownika. Pracownik zachowuje dotychczasowe wynagrodzenie.
Pracownik podejmując pracę zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju, który to rodzaj ma zostać określony w umowie o pracę. Rodzaj pracy to przedmiotowo istotny element umowy – innymi słowy, brak możliwości dookreślenia rodzaju pracy na podstawie umowy o pracę nie pozwala na określenie zakresu zobowiązania osoby, która miałaby pracę wykonywać. Stąd brak tego elementu umowy prowadzi do tego, że stosunek pracy nie powstaje. Zmiana rodzaju pracy czy też powierzenie czynności niewchodzących w rodzaj pracy wynikający z umowy wymagają zastosowania wypowiedzenia zmieniającego lub zawarcia porozumienia zmieniającego.
Czasowe powierzenie innych czynności
Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika (art. 42 par. 2 k.p.).
Odbywa się to w drodze polecenia służbowego, a możliwość jego wydania warunkowana jest jedynie potrzebami pracodawcy (nie tylko szczególnymi potrzebami) przy trzech ustanowionych przez ustawodawcę zastrzeżeniach:
- maksymalny okres takiego powierzenia to trzy miesiące w roku kalendarzowym (dłuższy okres wymagałby już zmiany umowy),
- pracownik zachowuje wynagrodzenie dotychczasowe (obliczone jak ekwiwalent za urlop), jeżeli wynagrodzenie przypisane do powierzonej pracy byłoby niższe,
- powierzana praca odpowiadać ma kwalifikacjom pracownika.
Przez pojęcie „kwalifikacji” należy rozumieć nie tylko przygotowanie zawodowe pracownika – jego formalne wykształcenie, zdobyte doświadczenia zawodowe i potrzebne umiejętności, lecz także jego właściwości psychofizyczne, predyspozycje psychiczne oraz zdolności do wykonywania określonych czynności z punktu widzenia zdrowia fizycznego (wyrok SN z 4 października 2000 r., sygn. akt I PKN 61/00).
Ważne: Powierzenie pracownikowi (technik chemik) pracy niewymagającej żadnych kwalifikacji zawodowych (sprzątanie) w okresie biegnącego wypowiedzenia warunków pracy i płacy stanowi naruszenie art. 42 par. 4 k.p. Odmowa wykonywania takiej pracy nie uzasadnia rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 par. 1 k.p. (wyrok SN z 8 maja 1997 r., sygn. akt I PKN 131/97). Powierzana praca nie może zatem zbytnio zaniżać kwalifikacji.
Narzucenie wykonywania innych czynności w związku z powodzią
Szczególną regulację odnośnie powierzania innych rodzajowo czynności zawiera art. 8 ust. 5 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi. Zgodnie z nim, pracodawca może powierzyć pracownikowi wykonywanie pracy innego rodzaju niż wynikająca z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków po powodzi u tego pracodawcy. W takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.
Ważne: Ustawa, inaczej niż kodeks pracy, nie zakreśla górnej granicy okresu powierzenia innej pracy.
Warunkiem możliwości zastosowania art 8 ust. 5 ustawy jest zaistnienie takiej konieczności w związku z usuwaniem skutków powodzi dotykających tego pracodawcę. Nie obejmuje to prac związanych z usuwaniem skutków powodzi np. w przestrzeni publicznej poza terenem tego pracodawcy.
Przykład: Dopuszczalne będzie zastosowanie art. 8 ust. 5 ustawy nie tylko dla wykonania prac bezpośrednio związanych z fizycznym usuwaniem skutków powodzi (oczyszczanie terenu, pomieszczeń itp.), ale też np. związanych z obsługą dokumentacji, wniosków itp. powiązanych z powodzią (np. wniosek o pożyczkę).
Ustawa nie wskazuje również, że powierzana praca musi odpowiadać kwalifikacjom pracownika. Oczywiste jest, że pracownik powinien być w stanie ją wykonać. Trudno byłoby jednak odmówić realizacji polecenia w oparciu o zaniżanie kwalifikacji.
Zobacz także: Czy zapomoga dla powodzian korzysta ze zwolnień od PIT i ZUS?
Podstawa prawna:
