Pracownik zamieszkały na obszarze wskazanym w rozporządzeniu Rady Ministrów z 16 września 2024 r. w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r., oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie może do końca 2024 r. wnioskować o obniżenie wymiaru czasu pracy, który to wniosek co do zasady pracodawca powinien zaakceptować. Odmowa jest dopuszczalna, jeżeli zmiana wymiaru czasu pracy jest niemożliwa ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.
Każdy pracownik może wnioskować o zawarcie porozumienia zmieniającego w zakresie zmniejszenia wymiaru czasu pracy ustalonego w umowie o pracę na stałe lub na pewien okres. Pracodawca w pełni swobodnie podejmuje decyzję odnośnie takiego wniosku. Niektóre przepisy dają jednak możliwość wnioskowania:
- bądź wiążącego bezwzględnie – art. 1867 k.p., na podstawie którego pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu, przepisy nie przewidują możliwości odmowy,
- bądź względnie wiążącego – art. 1881 k.p. dający możliwość wnioskowania m. in. o obniżenie wymiaru czasu pracy w ramach elastycznej organizacji pracy, pracodawca rozpatruje wniosek pracownika o elastyczną organizację pracy biorąc pod uwagę: wskazane w nim potrzeby pracownika, termin oraz przyczynę konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, potrzeby i możliwości pracodawcy, w tym konieczność zapewnienia normalnego toku pracy, organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.
Zamieszkiwanie w obrębie poszkodowanym w trakcie powodzi
Od 5 października 2024 r. wprowadzono także możliwość wnioskowania o obniżenie wymiaru czasu pracy w oparciu o dodany do ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi art. 8c. Na podstawie tego artykułu pracownik zamieszkały na terenie obszaru objętego rozporządzeniem Rady Ministrów, w okresie wskazanym w tych przepisach (do 31 grudnia 2024 r.), może złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Forma i termin złożenia wniosku
Wniosek pracownika złożony może być w postaci papierowej lub elektronicznej. Określenie „postać” dotyczące wniosku nie może być utożsamiane z formą czynności prawnej w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego. Jest to zdecydowanie szersze i „swobodniejsze” ujęcie możliwości technicznej złożenia wniosku.
Ważne: Postać papierowa obejmuje formę papierową (wniosek wyrażony na papierze podpisany przez pracownika), ale również może to być kopia dokumentu papierowego, fax, wniosek papierowy niepodpisany. Postać elektroniczna to zarówno dokument opatrzony podpisem kwalifikowanym lub zaufanym, ale także „zwykły” mail, jak również jakikolwiek inny sposób komunikacji elektronicznej – sms, komunikator internetowy.
Wniosek złożony powinien zostać na 2 dni przed dniem rozpoczęcia wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 2 dni od dnia złożenia wniosku.
Przepisy specustawy powodziowej wskazują wprost, że wniosek może być złożony w okresie wynikającym z rozporządzenia (do 31 grudnia 2024 r.) odnosząc się literalnie do samego momentu złożenia wniosku. Należy jednak przyjąć, że w tej dacie zamyka się także wnioskowany w oparciu o art. 8c tej ustawy okres pracy w obniżonym wymiarze.
Decyzja pracodawcy
Pracodawca jest obowiązany do uwzględnienia wniosku pracownika o obniżenie wymiaru czasu pracy, chyba, że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.
O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 2 dni roboczych od dnia złożenia wniosku przez pracownika.
Przesłanki odmowy obejmują jedynie rodzaj pracy lub organizację pracy, które mają uniemożliwiać (a nie jedynie utrudniać) zastosowanie pracy w niższym wymiarze. Będą to sytuacje z reguły wyjątkowe.
Przykład: Pracownik pracuje jako kierowca na długich trasach krajowych. Obniżenie wymiaru czasu pracy skutkowałoby tym, że przewozy byłyby wykonywane znacznie dłużej, potencjalnie traciłyby swój sens ekonomiczny i stąd odmowa uwzględnienia wniosku mogłaby być uznana za uzasadnioną w oparciu o rodzaj wykonywanej pracy. Jeżeli jednak kierowca pracowałby ściśle lokalnie (np. rozwożąc w porannych godzinach towar do okolicznych klientów), rodzaj i organizacja jego pracy nie stanowiłyby przesłanki odmowy.
Zobacz także: Czy związki zawodowe muszą akceptować wypłatę poszczególnych rodzajów świadczeń finansowanych ze środków ZFŚS?
Podstawa prawna:
- art. 8c ustawy z 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 654)
- rozporządzenie Rady Ministrów z 16 września 2024 r. w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r., oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie (Dz. U. z 2024 r., poz. 1371)
