Pracownicze plany kapitałowe to program polegający na długotrwałym oszczędzaniu przez pracowników. Oszczędności są budowane wspólnie przez pracownika, pracodawcę oraz państwo. Program jest dostępny na zasadzie dobrowolności dla wszystkich osób zatrudnionych. Wypłata bez podatku pieniędzy zgromadzonych na rachunku PPK może nastąpić po osiągnięciu przez pracownika 60. roku życia. Jednak przed ukończeniem 60 lat pracownik może zdecydować o wycofaniu pieniędzy z PPK – wówczas otrzymuje zwrot wszystkich zgormadzonych na rachunku funduszy, na które składa się zarówno część odkładana przez niego jak i ta finansowana przez pracodawcę.
Jeśli pracownik przed ukończeniem 60. roku życia wypłaci środki zgromadzone na rachunku PPK, takie wypłaty będą podlegać podatkowi dochodowemu od osób fizycznych w wysokości 19 proc. jako dochód uczestnika PPK uzyskany z tytułu zwrotu zgromadzonych środków. Podatek pobiera przy wypłacie płatnik, którym jest fundusz inwestycyjny zwracający środki. Art. 30a ust. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych precyzuje, że dochodem jest kwota zwrotu pomniejszona o wydatki na nabycie odkupionych jednostek uczestnictwa lub wpłaty na umorzone jednostki rozrachunkowe, z których dokonano zwrotu. Oznacza to, że możliwe jest pomniejszenie kwoty do opodatkowania poprzez zaliczenie do kosztów kwot wpłaconych na PPK. Pojawia się jednak pytanie – czy chodzi o wpłaty dokonane jedynie przez pracownika, czy również te dokonane przez pracodawcę?
Inne stanowisko organu interpretującego, inne stanowisko sądów administracyjnych
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w jednej z interpretacji uznał, że skoro przepis mówi o „wydatkach na nabycie”, chodzi zatem o wydatki poniesione przez samego podatnika. Dlatego przychód pracownika z tytułu PPK może być pomniejszony jedynie o wpłaty dokonane przez niego, a nie również przez pracodawcę. Gdyby zamiarem ustawodawcy była możliwość odliczenia również dodatkowo wpłat pracodawcy, użyłby on najpewniej sformułowanie „koszty”, a nie „wydatki na nabycie”. Ponadto za takim rozumieniem przepisu przemawia fakt, że wpłaty na PPK finansowane przez pracodawcę stanowią jego koszt uzyskania przychodu, dlatego nie można podwójnie tego samego wydatku traktować jak kosztu.
Innego zdania był wojewódzki sąd administracyjny, a także Naczelny Sąd Administracyjny. WSA orzekł, że gdyby zgodzić się z twierdzeniem organu, wówczas doszłoby do podwójnego opodatkowania, ponieważ wpłaty do PPK dokonywane przez pracodawcę nie są zwolnione z podatku dochodowego – uczestnik uzyskuje z tego tytułu opodatkowany dochód ze stosunku pracy lub pokrewnego. W takiej sytuacji zasadne jest potraktowanie całości dokonanych wpłat na PPK – w tym również tych dokonanych przez pracodawcę – jako kosztu mającego wpływ na wysokość dochodu podatnika.
Również NSA przychylił się do takiego stanowiska. Sąd zwrócił uwagę na fakt, że w momencie, gdy pracownik wnioskuje o wypłatę środków przed ukończeniem 60. roku życia, w takiej sytuacji mowa jest o zwrocie całości środków. Dopiero po uzyskaniu przez pracownika 60 lat świadczenia są uznawane za „wypłaty”. NSA stwierdził, że wcześniejszy zwrot środków obejmuje poza składkami wpłaconymi na PPK również to, co pracownik uzyskał wskutek inwestowania. Kwota „zwrotu całości środków” jest zatem traktowana jako przychód podatkowy, natomiast wcześniejsze wpłaty i wydatki – jako koszty podatkowe. Nie ma tu znaczenia, jaki podmiot dokonywał wpłat, bowiem każda wpłata służyła do nabycia jednostek uczestnictwa. Dlatego organ błędnie uznał, że wpłaty dokonane przez pracodawcę nie stanowią kosztów przy obliczaniu dochodu z tytułu zwróconych środków z PPK.
Dodatkowo NSA przyznał rację wykładni dokonanej przez wojewódzki sąd administracyjny, że wpłaty dokonane przez pracodawcę stanowią dochód opodatkowany z tytułu stosunku pracy u pracownika. Dlatego niezasadne byłoby ponowne (nawet pośrednie) opodatkowanie tych samych kwot. W związku z tym kosztem podatkowym przy zwrocie środków są wszystkie wpłaty, zarówno dokonane przez pracownika jak i przez pracodawcę.
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 stycznia 2024 r., sygn. akt II FSK 435/21
Podstawa prawna:
ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647)
ustawa z 4 października 2018r. o pracowniczych planach kapitałowych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 46)
