Pracodawca (przedsiębiorca) może ubiegać się o ulgi w spłacie należności składkowych w ZUS, a w niektórych sytuacjach istnieje realna szansa na umorzenie składek dla przedsiębiorcy opłacającego składki na własne ubezpieczenia.

Zasady dotyczące stosowania ulg w spłacie składek zasadniczo są uregulowane w przepisach ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w przypadku małych firm w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

Stosowanie ulg w postaci odroczenia/rozłożenia na raty

Ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie, Zakład może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy. Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określonych w Ordynacji podatkowej. W przypadku odroczenia terminu płatności należności z tytułu składek lub rozłożenia należności na raty uznaje się, że płatnik składek nie posiada zadłużenia z tytułu należności z tytułu składek, jeżeli:

1) opłaca należności z tytułu składek w terminach i w wysokości ustalonych w umowie oraz

2) nie posiada zadłużenia z tytułu należności z tytułu składek, nieobjętych umową.

Co istotne, według informacji przekazanych przez ZUS formalności w zakresie ww. ulg uległy pewnemu złagodzeniu. Mianowicie ZUS podał, że przedsiębiorcy z terenów objętych powodzią mogą opłacić składki za okres od 1 sierpnia do 31 grudnia 2024 r. w terminie do 15 września 2025 r. Muszą tylko złożyć oświadczenie, że zostali poszkodowani przez powódź. Do opłaconych w ten sposób składek nie będą naliczane odsetki za zwłokę. Przedsiębiorcy z terenów objętych powodzią mogą także wystąpić do ZUS z wnioskiem o odroczenie terminu płatności składek lub rozłożenie na raty. Mogą również wnioskować o zawieszenie realizacji umowy o odroczenie terminu płatności składek lub zawieszenie realizacji umowy o rozłożenie należności na raty. W przypadku zawieszenia realizacji umowy ZUS wyznaczy nowy termin odroczenia lub nowy termin płatności rat. ZUS uprościł procedury rozpatrywania wniosków o udzielenie ulgi. Będą się one opierały głównie na oświadczeniu płatnika. Przedsiębiorcy nie będą musieli zatem składać m. in. dokumentów obrazujących ich sytuację ekonomiczno-finansową z ostatnich trzech lat.

Zobacz także: Oświadczenie dla poszkodowanych w wyniku skutków powodzi z września 2024 r.

Umorzenie składek

Odrębnie ustawodawca określił przesłanki zasadniczo dla umorzenia, uzależniając je od występowania tzw. całkowitej nieściągalności. Zachodzi ona wówczas, gdy:

dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,
sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe,
nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,
nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,
wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
nie nastąpiło zaspokojenie należności w umorzonym postępowaniu upadłościowym,
ogłoszono upadłość,
naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Zatem trudno będzie uzyskać umorzenie składek przez przedsiębiorcę, opierając się o ww. kryteria, które nie są powiązane ze skutkami powodzi.

Dużą szansę na umorzenie składek (w związku ze skutkami powodzi) mają jednak przedsiębiorcy, którzy są jednocześnie płatnikami składek na ubezpieczenia – małe firmy. ZUS poinformował, że przedsiębiorcy opłacający składki na własne ubezpieczenia mogą też wystąpić do ZUS z wnioskiem o ich umorzenie. Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ niosłoby to za sobą zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny. Chodzi w szczególności o przypadek, gdy przedsiębiorca poniesie straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia, które powodują, że po opłaceniu należności z tytułu składek zobowiązany nie mógłby dalej prowadzić działalności (a także, kiedy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych oraz przypadek przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności).

Podsumowując, przedsiębiorca może liczyć na wsparcie z ZUS, aczkolwiek jest ono zróżnicowane i nie oznacza zasadniczo definitywnego umorzenia obowiązków składkowych, tylko ich odsunięcie w czasie. Wyjątkiem są przedsiębiorcy opłacający składki za siebie, których wnioski na umorzenie mają duże szanse na pozytywne rozpoznanie.

Podstawa prawna:

Ulgi od ZUS z argumentem o skutkach powodzi