Zakaz działań odwetowych i możliwość uzyskania specjalnego zaświadczenia oraz odszkodowania – to najważniejsze zmiany w kwestii ochrony sygnalistów. Ustawa o ochronie sygnalistów ma na celu istotne zwiększenie ochrony osób, które zdecydują się na ujawnienie informacji o naruszeniach prawa, o jakich dowiedzieli się w związku ze świadczeniem pracy. Dzięki zmianom, które przerodziły się w obowiązujące prawo, sygnaliści zyskają daleko idącą ochronę, pracodawcy zaś będą musieli liczyć się z nowymi obowiązkami, w tym z koniecznością wprowadzenia specjalnych procedur zgłaszania nieprawidłowości, do jakich dochodzi w ich przedsiębiorstwie.
Kto zostanie uznany za sygnalistę?
Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy, za sygnalistę uważa się osobę fizyczną, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, czyli m. in.:
- pracownika,
- pracownika tymczasowego,
- osobę świadczącą pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- przedsiębiorcę,
- akcjonariusza lub wspólnika,
- członka organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.
Za sygnalistę będzie mógł zostać uznany także wolontariusz, stażysta czy praktykant. Tym samym ustawodawca bardzo szeroko zakreślił krąg osób, które zostaną objęte ochroną przewidzianą dla sygnalistów. Równie szeroko określono informacje, których ujawnienie spowoduje możliwość przyznania danej osobie statusu sygnalisty.
Jakie informacje będzie mógł ujawnić sygnalista?
Ochrona sygnalisty została powiązana z ujawnieniem nie jakichkolwiek informacji, ale informacji o naruszeniu prawa. Za informację o naruszeniu prawa uznawana jest informacja, w tym uzasadnione podejrzenie dotyczące zaistniałego lub potencjalnego naruszenia prawa, do którego doszło lub prawdopodobnie dojdzie w podmiocie prawnym, w którym sygnalista uczestniczył w procesie rekrutacji lub innych negocjacjach poprzedzających zawarcie umowy, pracuje lub pracował lub w innym podmiocie prawnym, z którym sygnalista utrzymuje lub utrzymywał kontakt w kontekście związanym z pracą lub informację dotyczącą próby ukrycia takiego naruszenia prawa.
Samo zaś naruszenie prawa zostało określone jako działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące jednej z 17 kategorii, wśród których znalazły się m. in. zagadnienia dotyczące:
- wolności i praw człowieka i obywatela,
- korupcji,
- handlu ludźmi,
- prawa pracy,
- zamówień publicznych,
- usług, produktów i rynków finansowych.
Na jaką ochronę będzie mógł liczyć ten, kto zdecyduje się na ujawnienie informacji o naruszeniu prawa?
Formy ochrony sygnalistów
Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza generalną zasadę, zgodnie z którą w stosunku do sygnalisty nie będą mogły być podejmowane żadne działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań, jak m. in.:
- wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy,
- obniżenie wysokości wynagrodzenia,
- wstrzymanie awansu albo pominięcie przy awansowaniu,
- przeniesienie na niższe stanowisko pracy,
- negatywna ocena wyników pracy,
- mobbing i dyskryminacja.
Po wejściu w życie ustawy w dniu 25 września 2024r. sygnalista będzie mógł liczyć na wydanie – przez organ publiczny zobowiązany do podjęcia tzw. działań następczych – specjalnego zaświadczenia o podleganiu specjalnej ochronie. Poza tym, prawem sygnalisty stanie się żądanie odszkodowania w wysokości nie niższej niż dwunastokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku.
Zobacz także: Rejestr zgłoszeń wewnętrznych – sygnalista
Podstawa prawna:
